SARTLAR VE ISTISNA HAKKINDA
271 - Ibnu Mes'ud
(radiyallahu anh)'un anlattigina gore: "Kendisi, hanimindan bir cariye
satin alir. Ancak karisi bir sart kosarak der ki: "Sayet cariyeyi satacak
olursan, satin aldigin fiyatla ben alacagim." Bu hususta Hz. Omer
(radiyallahu anh)'e sordum. Bana: "Cariyeye yaklasma. Onda baska birisi
icin sart var" dedi.
Muvatta, Buyu5, (2, 616).
272 - Amr Ibnu Suayb Ibni
Muhammed Ibni Abdillah Ibni Amr Ibni'l-As babasi tarikiyle ceddi Abdullah'tan
rivayet ettigine gore, "Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam),
bey'u'l-urban'i yasaklamistir."
Ebu Davud, Buyu 69, (3502);
Muvatta, Buyu 1, (2, 609); Ibnu Mace, Ticarat 22, (2192).
Imam Malik bey'ul-urban'i
soyle tarif eder: "Kisinin bir kole veya cariyeyi satin alip veya bir
hayvani kiralayip, sonra satan veya kiralayan kimseye: "Sana su kadar
dirhem veya dinar veriyorum, su sartla ki, ben bu mali satin alir veya senden
kiraladigim hayvana binersem sana vermis oldugum para, malin bedelinden veya
hayvanin kirasindan sayilacaktir. Sayet mali almaktan, veya hayvani
kiralamaktan vazgecersem, sana onceden vermis oldugum para senin olsun"
der.
273 - Abdullah Ibnu Ebi
Bekr'in anlattigina gore: "Dedesi Muhammed Ibnu Amr, el-Efrak adindaki
baginin meyvesini dort bin dirheme satti. Bundan sekiz yuz dirheme (tekabul
eden) hurmayi mustesna kildi."
Muvatta, Buyu 18, (2, 622).
274 - Imam Malik
(radiyallahu anh)'e ulastigina gore, Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam)
satisi ve selefi yasaklamistir.
Imam Malik bunu soyle
aciklar: "Bu, bir kimsenin digerine soyle demesidir: "Senin malini su
su fiyata aliyorum ancak bir sartla sen de benden sunu ve sunu selef suretiyle
satin alacaksin". Bu cesit bir muamele caiz degildir."
Muvatta, Buyu 69, (2, 657).
275 - Hz. Cabir
(radiyallahu anh) anlatiyor: "Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam)'le
birlikte gazveye katildim. Ben su tasimada kullandigimiz devemizin uzerinde giderken
Resulullah (aleyhissalatu vesselam) bana kavustu. Devem yorgundu ve bu yuzden
gerilerden yuruyordu. Durumu gorunce Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam) de
geride kalarak deveyi surdu ve ona dua buyurdu. Bunun uzerine butun develerin
onunden gitmeye basladi. Bana: "Deveni nasil goruyorsun?" diye sordu.
"Cok iyi goruyorum, bereketiniz degdi" dedim. "Onu bana satar
misin?" buyurdu. Ben utandim, bundan baska su tasiyan devemiz yoktu. Yine
de "evet" dedim ve Medine'ye varincaya kadar sirti benim olmak
sartiyla deveyi kendilerine sattim. Ona: "Ey Allah'in Rasulu yeni
evliyim" diyerek izin istedim. Bana izin verdiler. Bunun uzerine,
Medine'ye gelince beni dayim karsiladi. Deveden sordu. Deve ile ilgili
yaptiklarimi anlatinca beni ayipladi. Izin istedigim sirada Hz. Peygamber
(aleyhissalatu vesselam): "Bakire ile mi, dulla mi evlendin?" diye
sormustu. Ben "dul biriyle" dedim. "Niye bakire ile degil, o
seninle sen de onunla sakalasirdiniz" buyurdu. Ben: "Ey Allah'in Resulu,
babam vefat etti. Bir cok kiz kardesim var, hepsi de kucuk. Onlarla ayni yasta,
onlarin terbiyeleriyle mesgul olamayacak, onlara bakamiyacak cok genc biriyle
evlenmeyi uygun bulmadim. Bu sebeple onlara bakip terbiyelerini yapacak
birdulla evlendim" dedim."
Resulullah (aleyhissalatu
vesselam) Medine'ye gelince deveyi vermek uzere yanlarina gittim. Bana parasini
verdi ve deveyi de iade etti."
Buhari, Cihad 49, 113,
Vekalet 8, Mesacid 59, Buyu 34, Istikraz 1, 7, Mezalim 26, Hibe 23, Surut 4,
Nikah 10, 121, Nafakat 12, Daavat 53; Muslim, Musakat 109, (710),
Salatu'l-Musafirin 69, (710), Rida 54, (710); Tirmizi, Nikah 13, (1100), Buyu
30, (1253); Nesai, Buyu 77, (7, 297-300); Ebu Davud, Ticarat 71, (3505); Ibnu
Mace, Ticarat 29, (2205).
276 - Bir diger rivayette
soyle gelmistir: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam): "Deveyi bana
bir okiyye'ye sat" dedi. Ben: "Hayir" dedim. Resulullah
(aleyhissalatu vesselam) israr ederek: "Onu bana bir okiyye'ye sat"
dedi ben de sattim fakat evime kavusuncaya kadar binme sartini kostum.
Medine'ye gelince, teslim etmek uzere deveyi Resulullah (aleyhissalatu
vesselam)'a getirdim. Bana parasini hemen odedi. Ben oradan ayrildim. Arkamdan
birini gondererek: "Esasen senin devene musteri degilim, sen deveni geri
al artik, o yine senin olsun" dedi.
Bir diger rivayette:
"Resulullah (aleyhissalatu vesselam) hayvanin sirtini Medine'ye kadar bana
iade etti" denir.
Bir diger rivayette:
"Medine'ye kadar sirti senin" denir.
Bir diger rivayette:
"...Medine'ye kadar sirtini sart kildi" ifadesi vardir. Buhari der
ki: "Sart kilma ifadesi rivayetlerin cogunda yer alir. Sahih olan da
budur."
Bir diger rivayette:
"Deveyi, dort dinara (sattim)" denir. Bu, dinarin on dirhem
hesabindan bir okiyye yapar. Diger bir rivayette "Bir okiyye altin'a"
denir. Diger bir rivayette "ikiyuz dirheme" denir. Bir diger
rivayette "dort okiyye'ye" denir. Bir diger rivayette "Yirmi
dinara" denir.
Bir diger rivayette:
"Medine'ye geldigim zaman dikkatli ol hanimin hayizli
olabilir"buyurdu. Bu rivayette "Aksam vakti Medine'ye geldim. Mescide
ugradim. Resulullah (aleyhissalatu vesselam)'i orada mescidin kapisinda buldum.
Bana "Simdi mi geldin?" diye sordu. "Evet!" dedim. Bana:
"Deveni birak, iceri gir, iki rek'at namaz kil!" buyurdu. Ben hemen
girdim, namaz kildim ve dondum. Hz. Bilal'e emrederek bana bir okiyye
tartmasini soyledi. Bilal derhal tartti ve biraz da fazla koydu" denir.
Bir diger rivayette Cabir
(radiyallahu anh) der ki: "(Evimize) girmek icin gittigim zaman,
Resulullah (aleyhissalatu vesselam) soyle uyardi: "Biraz agir olun, evlere
geceleyin girelim. Boylece, saci basi daginikolanlar taranir, gurbette kocasi
olanlar etek trasi olurlar."
277 - Muslim'in bir diger
rivayetinde soyle gelmistir: Resulullah (aleyhissalatu vesselam):
"-Bana su deveyi
sat" buyurdu. Ben:
"-Hayir satmam, size
bagisliyorum, deve sizin olsun ey Allah'in Resulu" dedim.
"-Olmaz, bagis kabul
etmem, sat onu bana" buyurdu. Ben:
"-Oyleyse, dedim, bir
adama bir okiyye miktarinda altin borcum var, ona mukabil deveyi size
sattim" dedim. Resulullah (aleyhissalatu vesselam):
"-Aldim onu, ancak sen
yukunu Medine'ye kadar onun uzerinde gotur" dedi.
Medine'ye gelince, Hz.
Bilal (radiyallahu anh)'e:
"-Cabir'e bir okiyye
altin ver, biraz da fazla olsun" emretti. Bilal bu soz uzerine bir kirat
fazla tartti. Kendi kendime: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam)'in bana
verdigi fazla miktari yanimdan hic ayirmayacagim" dedim. Harra harbinde,
Samlilar tarafindan yagma edilinceye kadar, kesemin dibinde duruyordu."
278 - Yine Muslim'den gelen
bir baska rivayet soyledir: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam):
"Bana, deveyi su, su bedele sat, Allah da seni magfiret buyursun, olmaz
mi?" dedi. Ben cevaben: "elbette, o sizin olsun" dedim.
Resulullah (aleyhissalatu vesselam) bir taraftan miktari artirmaya devam ediyor
bir taraftan da: "Allah Teala sana magfiret buyursun" diyordu. Bu
sozu uc kere tekrar etti."
279 - Bir diger rivayette
soyle denir: "Resulullah (aleyhissalatu vesselam) bana: "Allah'in
adiyla bin" dedi. Medine'ye geldigimiz zaman Resulullah (aleyhissalatu
vesselam), ashabindan bazi gruplarla birlikte mescide girdi. Ben de mescide
girip, devemi kapinin yanindaki tas doseli kisma bagladim. Resulullah
(aleyhissalatu vesselam)'a "iste deveniz" diye haber verdim.
Mescidden cikti. Deveye yaklasti ve "Deve, devemizdir" buyurdu. Sonra
birkac okiyye altin gonderip: "Bunu Cabir'e verin" dedi. Sonra bana:
"Parayi aldin mi?" diye sordu. "Evet" dedim. Bunun uzerine:
"Para da, deve de senindir" buyurdu (ve deveyi de geri verdi.)"
280 - Hz. Aise (radiyallahu
anha)'nin anlattigina gore: "Berire, mukatebe borcunu odeme hususunda
yardimci olmasi icin kendisine (Hz. Aise'ye) ugramisti. O ana kadar borcundan
herhangi bir sey odememis bulunuyordu. Hz. Aise, Berire'ye "Ailene don,
senin mukatebe borcunu odememi istiyorlarsa bir sartla yaparim: Senin uzerindeki
vela hakki bana gecmeli" dedi.
Berire donup, ailesine
durumu anlatti. Onlar kabul etmediler ve: "Sana bir iyilik yapmak isterse
yapsin, karismayiz, ancak vela'n bize aittir" dediler.
Hz. Aise (radiyallahu anha)
bunun uzerine, durumu Hz. Peygamber (aleyhissalatu vesselam)'e arzetti.
Resulullah (aleyhissalatu vesselam) ona: "Sen satin al, sonra da azad et.
Vela hakki, azad edene aittir" buyurdu.
Bunu soyledikten sonra
Resulullah (aleyhissalatu vesselam) ayaga kalkarak su hitabede bulundu:
"Insanlara ne oluyor ki, alis-verislerinde Kitabullah'ta bulunmayan
sartlari kosuyorlar? Kitabullah'ta olmayan bir sart kosana bu helal olmaz.
Boyle biri yuz sart da kosacak olsa, Allah'in sarti daha dogru, daha
saglamdir."
Buhari, Mesacid 70, Zekat
61, Buyu 67, 73, Itk 10, Mekatib 2, 3, 4, 5, Hibe 7, Surut 3, 10, 13, 17, Talak
16, Kefaratu'l-Iman 8, Feraiz 19, 20, 22, 23; Muslim, Itk 5, (1504); Muvatta,
Itk 17, (2, 780); Ebu Davud, Itk 2, (3929-3930); Nesai, 85, 86 (7, 300);
Tirmizi, Buyu 33, (1256), Vevaya 7, (2125); Ibnu Mace, Itk 3, (2521).
Kütüb-i Sitte, İslam dininin en önemli iki kaynağından biri niteliğindeki sünnet malzemesini meydana getiren ve en sahih (güvenilir) hadislerden oluşan altı hadis kitabına verilen genel isimdir. Söz konusu bu altı kitap Kur’ân-ı Kerim’den sonra en sahih kitaplar olarak kabul edilen Buharî ile Müslim’in Câmiu’s-Sahîh adlı eserleri ile Ebû Davud, Tirmizî, Nesai ve İbn Mace’nin sünen türündeki eserlerinden ibarettir.Kütüb-i Sitte, Arapça “kitaplar” manasına gelen “kütüb” kelimesiyle “altı” manasına gelen “sitte” kelimesinden meydana gelmiş bir tabir olup, “altı kitap” anlamındadır.
.
